Κωνσταντίνος Σάθας, «Τουρκοκρατουμένη Ελλάς: ιστορικόν δοκίμιον περί των προς αποτίναξιν του Οθωμανικού ζυγού επαναστάσεων του Ελληνικού Έθνους (1453-1821)», υπό Κωνσταντίνου Ν. Σάθα. Εκ της Τυπογραφίας των τέκνων Ανδρέου Κορομηλά, Αθήνησι 1869. Ενότητα: "1499 Ο Βαϊαζίτης εγείρει πόλεμον κατά των Ενετών. Πολιορκία και άλωσις Ναυπάκτου, Ναυμαχία έξω της Κυλλήνης. Ανέγερσις των εν Ρίω και Αντιρρίω φρουρίων. Ο Γριμάνης προσβάλει την Κεφαλληνίαν", (σελ. 59-61): σελ. 60-61: [...] "Άμα ο Χαλήλ μπέης τοπάρχης του Μορέως εγνωστοποίησε την εν τοις Μεσσηνιακοίς παραλίοις βιαίαν διαμονήν του στόλου, ο γηραιός μέγας βεζίρης Ερσέκ Αχμέτ πασάς έδραμε μετά πολλών μυριάδων γιανιτσάρων και έφθασε εις Κυλλήνην, καθ' ήν στιγμήν ο οθωμανικός στόλος συνάντησε τον της Ενετίας, όστις συγκείμενος εξ εκατόν πεντήκοντα πλοίων ήρχετο ίνα διαφιλονεικήση την είσοδον του Κορινθιακού κόλπου. Ο στόλαρχος Αντώνιος Γριμάνης, καί τοι έχων κατωτέρας του εχθρού δυνάμεις, ητοιμάζετο προς μάχην, ότ' έφθασεν εκ Κερκύρας ο ναύαρχος Ανδρέας Λορεδάνος μετ' επικουρίας δεκαπέντε καλώς εξωπλισμένων πλοίων. Αλλ' η άφιξις του τελευταίου, ον η Δημοκρατία εθεώρει τον επιδεξιώτερον ναύαρχον, διήγειρε τον φθόνον του μοχθηρού Γριμάνη. Οι δυο στόλοι ετοιμοπόλεμοι έπλεον επί πολλά ημέρας κατέναντι αλλήλων. Ο Ενετός Αλβανός Αλμέριος διώκει την εμπροσθοφυλακήν, ο δε Λορεδάνος και Γριμάνης τας υπό τας διαταγάς των ναυς. Τρεις αρχηγοί ουχ ήττον έμπειροι εμερίσθησαν την διοίκησιν εν τω Οθωμανικώ στόλω• ο καπετάν πασάς Δαούδ, και οι υπό τας διαταγάς του Κιαμάλ μπέης και Μπορράκ μπέης. Τέλος ο δυο εχθρικοί στόλοι συνεπλάκησαν παρά την νήσον Σαπιέντσαν. Ο Αλμέριος ιδών την μεγάλην ναυν του Μπορράκ κεχωρισμένην του λοιπού στόλου και προχωρούσαν προς την Κυλλήνην εξώρμησε κατ' αυτής, ο δε Λορεδάνος έδραμε προς υποστήριξήν του. Οι δύο Ενετοί ναύαρχοι έρριψαν ταυτοχρόνως σχεδόν τας αρπάγας επί του εχθρικού πλοίου και ξιφήρεις επήδησαν επί του καταστρώματος. Αλλά ο γενναιόκαρδος Μπορράκ βλέπων προφανώς τον κίνδυνον της αιχμαλωσίας έθηκε πυρ επί των δύο ενετικών πλοίων, εν μέσω των οποίων υπήρχε το ιδικόν του. Η πυρκαϊά ταχέως μετεδόθη εις το σώμα και τα εξάρτια• τα τρία πλοία μετεβλήθησαν εις μέγαν πύρινον σίφωνα, και οι μάλλον περίφημοι ναυτικοί των δυο στόλων, ο Λορεδάνος και ο Αλμέριος, ο Μπορράκ και ο Καρά-Χασάν οικτρώς απωλέσθησαν εν μέσω της καταναλισκούσης πλοία και πληρώματα φλογός (28 Ιουνίου 1499). Ο κακεντρεχής Γριμάνης, όστις ει και δυνάμενος δεν ηθέλησεν ίνα σπεύση εις σωτηρίαν του Λορεδάνου, επέστρεψεν εις Κέρκυραν, εγκαταλιπών εις τον Τούρκικόν στόλον ελευθέραν την εν τω κόλπω της Ναυπάκτου είσοδον. Μετ' ολίγον δ' επέστρεψε βοηθούμενος υπό είκοσι δύο γαλλικών και δύο Ροδίων νηών, πλην ηρκέσθη ίνα μακρόθεν κανονοβολήση τον τουρκικόν στόλον, όστις ελθών ανενοχλήτως ηγκυροβόλησεν ενώπιον της Ναυπάκτου, ήτις στενώς δια ξηράς και θαλάσσης πολιορκουμένη και ουδαμόθεν βλέπουσα βοήθειαν ηναγκάσθη ίνα παραδοθή (28 Αυγούστου) επί τη συμφωνία τριετο΄ς ασυδοσίας. Άμα δε ο σουλτάνος Βαϊαζίτης, όστις ήτο παρών καθ' όλην την διάρκειαν των γενομένων, εγένετο κύριος του σημαντικωτέρου εν Ελλάδι προμαχώνος των Ενετών, διέταξεν ίνα εξασφαλισθή η είσοδος του κόλπου δια της ανεγέρσεως δύο φρουρίων επί των ακρωτηρίων Ρίου και Αντιρρίου, αναθέσας την διεύθυνιν των εργασιών αυτόν εις τον Σινάν πασάν βεηλέρβεην της Ανατολής". (1) "Χρονικόν Γαλαξειδίου", σελ. 18-21.[...].
