Thietmar van Merseburg, Chronicon IV 47 (R. Holtzmann (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, Nova series, IX, Berlijn, 1935, pp. 184-185); Kroniek van Novalesa, Ademar van Chabannes, Chronicon, alle drie uit de eerste helft van de 11e eeuw. De ongeschonden staat van het lichaam en de zittende houding worden alleen door de laatste twee bronnen vermeld. De vroegste, Thietmar, spreekt van ossa, beenderen, en gebruikt het woord solium, dat behalve "zetel" ook "sarcofaag" kan betekenen. Zie S. Bertelli, R. Burr Litchfield (vert.), The king's body: Sacred rituals of power in medieval and early modern Europe (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001), pp. 49-50. De bronteksten worden geciteerd in H. Klinkhammer, Der Topos vom Weisheitsschatz. Der thronende Alte im Grabe mit der Offenbarungsschrift, in E. Vavra - K. Holzner-Tobisch - T. Kühtreiber (edd.), Vom Umgang mit Schätzen, Wenen, 2007, pp. 213-230.
archive.org
Einhard, Vita Karoli Magni2, Genealogiæ Comitum Flandriæ, Witgeri Genealogica Arnulfi Comitis r. 29 (= L.C. Bethmann (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, IX, Hannover, 1861, p. 302), Chartularium Sithiense I 34 (= M. Guérard (ed.), Cartulaire de l'abbaye de Saint-Bertin, III, Parijs, 1840, p. 56), Ex Hilduini abbatis libro de Sancto Dionysio r. 6 (= W. Wattenbach (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p. 3), Hermannus de institutione monasterii Altahensis rr. 34, 37 (= P. Jaffé (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XVII, Hanover, 1861, p. 369).
S. Abel - B. von Simson (edd.), Jahrbücher des fränkischen Reiches unter Karl dem Grossen, I, Leipzig, 18882, pp. 14-16.
bnf.fr
gallica.bnf.fr
Vita Angilberti 2 (= W. Wattenbach (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p. 180), Ex Chronico Centulensi sive Sancti Richarii (M. Bouquet (ed.), Recueil des historiens des Gaules et de la France, V, Parijs, 1869, p. 371), Nithard, Historiae IV 5 (p. 172). Gearchiveerd op 27 september 2020.
dbnl.org
E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, in E. van den Berg - B. Besamusca (edd.), De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p. 14.
E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, in E. van den Berg - B. Besamusca (edd.), De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p. 13.
E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, in E. van den Berg - B. Besamusca (edd.), De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p. 15.
E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, in E. van den Berg - B. Besamusca (edd.), De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p. 21.
dmgh.de
Vita Angilberti 2 (= W. Wattenbach (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p. 180), Ex Chronico Centulensi sive Sancti Richarii (M. Bouquet (ed.), Recueil des historiens des Gaules et de la France, V, Parijs, 1869, p. 371), Nithard, Historiae IV 5 (p. 172). Gearchiveerd op 27 september 2020.
google.be
books.google.be
Vgl. K.F. Werner, Das Geburtsdatum Karls des Großen, in Francia 1 (1973), pp. 115-157, M. Becher, Neue Überlegungen zum Geburtsdatum Karls des Großen, in Francia 19 (1992), pp. 37-60. Werner pleit voor 747 als zijn geboortejaar, Becher voor 748. In het oudere onderzoek werd 742 vaak als geboortejaar genomen, maar in het recentere onderzoek neigt men meer naar 747/48, vgl. R. McKitterick, Charlemagne: The Formation of a European Identity, Cambridge, 2008, p. 72.
Annales Regni Francorum 768 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 46).
C. Baronius, Annales ecclesiastici denuo excusi et ad nostra usque tempora perducti ab Augustino Theiner, XIX, Baarle-Hertog, 1869, p. 265.
Annales Regni Francorum 754 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 40).
Annales Regni Francorum (revisor) 769 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 47), Kronieken van Fredegar (voortzettingen) LIII [ed. Wallace-Hadrill, p. 121]; Annales Mettenses Priores 768 (= B. von Simson (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p. 55).
Annales Regni Francorum 769 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 47), Annales Fuldenses 769 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 348).
Einhard, Vita Karoli Magni5, Annales Regni Francorum (revisor) 769 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 47-48).
Annales Regni Francorum 773 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 49).
Annales Regni Francorum 777-778 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, pp. 55-56).
De aanvallers worden in het beroemde Roelantslied Saracenen genoemd, in feite ging het om Basken: Annales Regni Francorum 778 (herziene versie) (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 56), Einhard, Vita Karoli Magni9.
Annales Regni Francorum 781 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 59).
P. Freedman, Images of the Medieval Peasant, Stanford, 1999, pp. 188-189.
Annales Regni Francorum 786 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, pp. 63-64).
Annales Regni Francorum 811 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, pp. 93-94).
Annales Regni Francorum 796 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 74).
Annales Regni Francorum 808 [p. 126 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 88-89).
B. Friedmann, Untersuchungen zur Geschichte des abodritischen Fürstentums bis zum Ende des 10. Jahrhunderts, Berlijn, 1986, p. 25 (a, b, c, d, e); G. Labuda, Civitas Dragaviti. Zu den fränkisch-slavischen Beziehungen am Ende des 8. Jahrhunderts, in K.-D. Grothusen - K. Zernack (edd.), Europa Slavica-Europa Orientalis. Festschrift für Herbert Ludat zum 70. Geburtstag, Berlijn, 1980, pp. 87-98, hier pp. 87-88; veelomvattend hierover is ook: R. Wagner, Das Bündnis Karls des Großen mit den Abodriten, in Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde 63 (1898), pp. 89-129.
De intronisatie van Drasco wordt in de Annales Mettenses (priores) (804) vermeldt: regem costituit; voor de aanstelling van Witzan, zie W.H. Fritze, Die Datierung des Geographus Bavarus und die Stammesverfassung der Abodriten, in L. Kuchenbuch - W. Schich (edd.), Frühzeit zwischen Ostsee und Donau: Ausgewählte Beiträge zum geschichtlichen Werden im östlichen Mitteleuropa vom 6.bis zum 13.Jahrhundert, Berlijn, 1982, p. 118.
V. Helten, Zwischen Kooperation und Konfrontation: Dänemark und das Frankenreich im 9. Jahrhundert, Keulen, 2011, pp. 41-44.
Annales Regni Francorum 806 [p. 121 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 85), Chronicon Moissacense 806 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 308).
M. De Jong, De school van de dienst des Heren: kloosterscholen in het Karolingische Rijk, in R.E.V. Stuip - C. Vellekoop (edd.), Scholing in de middeleeuwen, Hilversum, 1995, pp. 62-68.
P.J.H. Ubachs, Handboek voor de geschiedenis van Limburg, Hilversum, 2002, p. 60.
J.C. Besteman, Scandinavisch gewichtsgeld in Nederland in de Vikingperiode, in E.H.P. Cordfunke - H. Sarfatij (edd.), Van Solidus tot Euro: geld in Nederland in economisch-historisch en politiek perspectief, Hilversum, 2005, pp. 34-35.
D.P. Kirby, The Earliest English Kings, Londen - New York, 20002, p. 135.
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Annales Laureshamenses 792 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 35). De precieze aard van hun verbintenis is omstreden: sommigen beschouwen haar als een volwaardige echtgenote van Karel de Grote (D. Hägermann, Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, pp. 82-83.), anderen menen dat het om een concubinaat ging (P. Riché - trad. M.I. Allen, The Carolingians. A Family Who Forged Europe, Philadelphia, 1993, p. 86. Vgl. Einhard, Vita Karoli Magni20.), terwijl nog anderen hebben gesuggereerd dat het om een Fruhelehe ("Liefjeshuwelijk") zou zijn geweest (S. Konecny, Die Frauen des karolingischen Königshauses. Die politische Bedeutung der Ehe und die Stellung der Frau in der fränkischen Herrscherfamilie vom 7. bis zum 10. Jahrhundert, Wenen, 1976, p. 65.).
Annales Regni Francorum 783 [p. ?] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 61), Annales Laurissenses Minores 783 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 164), Einhard, Annales 783 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 165), Einhard, Vita Karoli Magni18.
Einhard, Vita Karoli Magni18. Zij wordt mogelijk ook vermeld in een lijst van nonnen uit het klooster van Faremoutiers (C. Settipani, La préhistoire des capétiens 481-987, I, Villeneuve d'Ascq, 1993, p. 200 (n. 58) (a,b).)
Annales Regni Francorum 811 [p. ?] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 94),
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Annales Regni Francorum 781 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 59), Poeta Saxo, Annales de gestis Caroli magni imperatoris II (= P. von Winterfeld (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, IV, Berlijn, 1899, p. 19).
Afhankelijk van de gebruikte telling, zie: B. Besamusca - J. Tigelaar (edd.), Karolus Rex: Studies over de middeleeuwse verhaaltraditie rond Karel de Grote, Hilversum, 2005, p. 82.
L.E. Saurma-Jeltsch, Karl der Grosse als vielberufener Vorfahr: sein Bild in der Kunst der Fürsten, Kirchen und Städte, Sigmaringen, 1994, p. 141 (a, b, c, d, e).
A. Barbero, Charlemagne: Father of a Continent, Los Angeles - Berkeley, 2004, p. 118.
P. Anderson, Passages from Antiquity to Feudalism, Londen - New York, 1974, p. 231, I. Biliarsky, Word and Power in Mediaeval Bulgaria, Leiden, 2011, p. 85.
I. Biliarsky, Word and Power in Mediaeval Bulgaria, Leiden, 2011, p. 85.
B. Friedmann, Untersuchungen zur Geschichte des abodritischen Fürstentums bis zum Ende des 10. Jahrhunderts, Berlijn, 1986, p. 25 (a, b, c, d, e); G. Labuda, Civitas Dragaviti. Zu den fränkisch-slavischen Beziehungen am Ende des 8. Jahrhunderts, in K.-D. Grothusen - K. Zernack (edd.), Europa Slavica-Europa Orientalis. Festschrift für Herbert Ludat zum 70. Geburtstag, Berlijn, 1980, pp. 87-98, hier pp. 87-88; veelomvattend hierover is ook: R. Wagner, Das Bündnis Karls des Großen mit den Abodriten, in Jahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde 63 (1898), pp. 89-129.
manfred-hiebl.de
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Annales Laureshamenses 792 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 35). De precieze aard van hun verbintenis is omstreden: sommigen beschouwen haar als een volwaardige echtgenote van Karel de Grote (D. Hägermann, Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, pp. 82-83.), anderen menen dat het om een concubinaat ging (P. Riché - trad. M.I. Allen, The Carolingians. A Family Who Forged Europe, Philadelphia, 1993, p. 86. Vgl. Einhard, Vita Karoli Magni20.), terwijl nog anderen hebben gesuggereerd dat het om een Fruhelehe ("Liefjeshuwelijk") zou zijn geweest (S. Konecny, Die Frauen des karolingischen Königshauses. Die politische Bedeutung der Ehe und die Stellung der Frau in der fränkischen Herrscherfamilie vom 7. bis zum 10. Jahrhundert, Wenen, 1976, p. 65.).
medievalists.net
F.J. Ruhli - B. Blumich - M. Henneberg, Charlemagne was very tall, but not robust, in Economics and Human Biology 8 (2010), pp. 289–290 (zie ook de bespreking op Medievalists.net).
mgh.de
Annales Regni Francorum 780 (= MGH[dode link]): ibique omnia disponens tam Saxoniam quam et Sclavos (en daar regelde hij [Karel] alles zowel in Saksen als onder de Slaven).
Necrologium Augiae Divitis, 28 ianuarius, p. 273; Das Martyrolog-Necrolog von St. Emmeran zu Regensburg, 28/1, p. 215; Necrologium monasterii Sanctorum Petri et Andreae Novalicii, V Kal. Febr., p. 292, Necrologium S. Andreae Taurinensis, V Kal. Febr., p. 319; Necrologium monasterii Superioris Ratisbonensis, 28 ianuarius, p. 336, Liber memorialis Romaricensis, p. 4; Annales Necrologici Fuldenses, a. 814, p. 170; Notae necrologicae Bernoldi, 28 ianuarius, p. 657; Annales Regni Francorum 814 [p. 140] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 97); Einhard, Vita Karoli Magni30; Thegan, Gesta Hludowici imperatoris 7, p. 186; Astronomus (anoniem), Vita Hludowici imperatoris 20, p. 344; Annales Fuldenses 814 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 356); Annales Marbacenses, p. 18; Andreas van Bergamo, Chronicon of Historia, p. 224; Annales Xantenses, a. 814, pp. 4-5; Annales Hildesheimenses 46, p. 15; Bernoldi Chronicon, a. 814, p. 419; Herimanni Augiensis chronicon, a. 814, p. 103; Ademari Cabannensis Chronicon II 25, p. 111; Il Chronicon di Benedetto monaco di S. Andrea del Soratte, p. 123; Catalogus regum Langobardorum et Italicorum Lombardus C, p. 510, D, p. 511, F, p. 509; Cronaca di Novalesa III 27, pp. 176-178.
Einhard, Vita Karoli Magni2, Genealogiæ Comitum Flandriæ, Witgeri Genealogica Arnulfi Comitis r. 29 (= L.C. Bethmann (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, IX, Hannover, 1861, p. 302), Chartularium Sithiense I 34 (= M. Guérard (ed.), Cartulaire de l'abbaye de Saint-Bertin, III, Parijs, 1840, p. 56), Ex Hilduini abbatis libro de Sancto Dionysio r. 6 (= W. Wattenbach (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p. 3), Hermannus de institutione monasterii Altahensis rr. 34, 37 (= P. Jaffé (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XVII, Hanover, 1861, p. 369).
Einhard, Vita Karoli Magni5, Annales Regni Francorum (revisor) 769 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 47-48).
Einhard, Vita Karoli Magni18; Annales Fuldenses 770 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 348).
De aanvallers worden in het beroemde Roelantslied Saracenen genoemd, in feite ging het om Basken: Annales Regni Francorum 778 (herziene versie) (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 56), Einhard, Vita Karoli Magni9.
Annales Regni Francorum 801 [p. 116] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 82), Einhard, Annales 801 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 190), Vita Karoli Magni16..
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Annales Laureshamenses 792 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 35). De precieze aard van hun verbintenis is omstreden: sommigen beschouwen haar als een volwaardige echtgenote van Karel de Grote (D. Hägermann, Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, pp. 82-83.), anderen menen dat het om een concubinaat ging (P. Riché - trad. M.I. Allen, The Carolingians. A Family Who Forged Europe, Philadelphia, 1993, p. 86. Vgl. Einhard, Vita Karoli Magni20.), terwijl nog anderen hebben gesuggereerd dat het om een Fruhelehe ("Liefjeshuwelijk") zou zijn geweest (S. Konecny, Die Frauen des karolingischen Königshauses. Die politische Bedeutung der Ehe und die Stellung der Frau in der fränkischen Herrscherfamilie vom 7. bis zum 10. Jahrhundert, Wenen, 1976, p. 65.).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Thegan, Gesta Hludowici imperatoris 2 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 590-591.
Annales Regni Francorum 783 [p. ?] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 61), Annales Laurissenses Minores 783 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 164), Einhard, Annales 783 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 165), Einhard, Vita Karoli Magni18.
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 360.).
Einhard, Vita Karoli Magni18. Zij wordt mogelijk ook vermeld in een lijst van nonnen uit het klooster van Faremoutiers (C. Settipani, La préhistoire des capétiens 481-987, I, Villeneuve d'Ascq, 1993, p. 200 (n. 58) (a,b).)
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Einhard, Vita Karoli Magni20.
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp. 359-360), Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp. 359-360), Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486), Chronicon Fontanellense 16 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 291).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp. 359-360), Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486), Annales Laurissenses Minores 781 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 160).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486).
Thietmar van Merseburg, Chronicon IV 47 (R. Holtzmann (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, Nova series, IX, Berlijn, 1935, pp. 184-185); Kroniek van Novalesa, Ademar van Chabannes, Chronicon, alle drie uit de eerste helft van de 11e eeuw. De ongeschonden staat van het lichaam en de zittende houding worden alleen door de laatste twee bronnen vermeld. De vroegste, Thietmar, spreekt van ossa, beenderen, en gebruikt het woord solium, dat behalve "zetel" ook "sarcofaag" kan betekenen. Zie S. Bertelli, R. Burr Litchfield (vert.), The king's body: Sacred rituals of power in medieval and early modern Europe (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001), pp. 49-50. De bronteksten worden geciteerd in H. Klinkhammer, Der Topos vom Weisheitsschatz. Der thronende Alte im Grabe mit der Offenbarungsschrift, in E. Vavra - K. Holzner-Tobisch - T. Kühtreiber (edd.), Vom Umgang mit Schätzen, Wenen, 2007, pp. 213-230.
uni-greifswald.de
ub-goobi-pr2.ub.uni-greifswald.de
Volledige titel: Descriptio qualiter Karolus Magnus clavum et coronam Domini a Constantinopoli Aquisgrani detulerit qualiterque Karolus Calvus hec ad Sanctum Dyonisium retulerit, "Beschrijving hoe Karel de Grote een spijker en de kroon van de Heer van Constantinopel naar Aken haalde en hoe Karel de Kale deze naar St. Denis bracht". Uitgegeven door G. Rauschen, Die Legende Karls des Grossen im 11. und 12. Jahrhundert (Leipzig: Duncker & Humblot, 1890), pp. 103-125. Raadpleegbaar via Digitale Bibliothek Mecklenburg-Vorpommern. Gearchiveerd op 27 maart 2016.
web.archive.org
Vgl. K.F. Werner, Das Geburtsdatum Karls des Großen, in Francia 1 (1973), pp. 115-157, M. Becher, Neue Überlegungen zum Geburtsdatum Karls des Großen, in Francia 19 (1992), pp. 37-60. Werner pleit voor 747 als zijn geboortejaar, Becher voor 748. In het oudere onderzoek werd 742 vaak als geboortejaar genomen, maar in het recentere onderzoek neigt men meer naar 747/48, vgl. R. McKitterick, Charlemagne: The Formation of a European Identity, Cambridge, 2008, p. 72.
Necrologium Augiae Divitis, 28 ianuarius, p. 273; Das Martyrolog-Necrolog von St. Emmeran zu Regensburg, 28/1, p. 215; Necrologium monasterii Sanctorum Petri et Andreae Novalicii, V Kal. Febr., p. 292, Necrologium S. Andreae Taurinensis, V Kal. Febr., p. 319; Necrologium monasterii Superioris Ratisbonensis, 28 ianuarius, p. 336, Liber memorialis Romaricensis, p. 4; Annales Necrologici Fuldenses, a. 814, p. 170; Notae necrologicae Bernoldi, 28 ianuarius, p. 657; Annales Regni Francorum 814 [p. 140] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 97); Einhard, Vita Karoli Magni30; Thegan, Gesta Hludowici imperatoris 7, p. 186; Astronomus (anoniem), Vita Hludowici imperatoris 20, p. 344; Annales Fuldenses 814 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 356); Annales Marbacenses, p. 18; Andreas van Bergamo, Chronicon of Historia, p. 224; Annales Xantenses, a. 814, pp. 4-5; Annales Hildesheimenses 46, p. 15; Bernoldi Chronicon, a. 814, p. 419; Herimanni Augiensis chronicon, a. 814, p. 103; Ademari Cabannensis Chronicon II 25, p. 111; Il Chronicon di Benedetto monaco di S. Andrea del Soratte, p. 123; Catalogus regum Langobardorum et Italicorum Lombardus C, p. 510, D, p. 511, F, p. 509; Cronaca di Novalesa III 27, pp. 176-178.
Einhard, Vita Karoli Magni2, Genealogiæ Comitum Flandriæ, Witgeri Genealogica Arnulfi Comitis r. 29 (= L.C. Bethmann (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, IX, Hannover, 1861, p. 302), Chartularium Sithiense I 34 (= M. Guérard (ed.), Cartulaire de l'abbaye de Saint-Bertin, III, Parijs, 1840, p. 56), Ex Hilduini abbatis libro de Sancto Dionysio r. 6 (= W. Wattenbach (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p. 3), Hermannus de institutione monasterii Altahensis rr. 34, 37 (= P. Jaffé (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XVII, Hanover, 1861, p. 369).
Annales Regni Francorum (revisor) 769 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 47), Kronieken van Fredegar (voortzettingen) LIII [ed. Wallace-Hadrill, p. 121]; Annales Mettenses Priores 768 (= B. von Simson (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p. 55).
Annales Regni Francorum (revisor) 769 [ed. Kurze, p. 29], Kronieken van Fredegar (voortzettingen) LIII [ed. Wallace-Hadrill, p. 121]; Annales Mettenses Priores 768 (= B. von Simson (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p. 55).
Annales Regni Francorum 769 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 47), Annales Fuldenses 769 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 348).
Eigil van Fulda, Vita Sturmi 22 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 376).
Einhard, Vita Karoli Magni18; Annales Fuldenses 770 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 348).
Codex Carolinus nr. 45 (W. Gundlach (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, III, Berlijn, 1892, p. 561).
Annales Fuldenses 771 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 348), Annales Sangallenses maiores 771 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 74, Einhard, Annales 771 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 149), Annales Mettenses Priores 771 (= B. von Simson (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p. 57).
Annales Mettenses Priores 771 (= B. von Simson (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, pp. 57-58). Vgl. Einhard, Annales 771 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 149).
Eigil van Fulda, Vita Sturmi 22 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 376).
Annales Sangallenses Maiores 774 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 75).
Annales Laurissenses Maiores 774 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, VI, Hannover, 1895, p. 38), Annales Sangallenses Maiores 774 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 75).
DD Kar. I 80-81 (E. Mühlbacher (ed.), Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Großen, Hannover, 1906, pp. 114-116).
Divisio regnorum c. 3 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Capitularia regum Francorum, I, Hannover, 1883, nr. 45, p. 127.
Annales Regni Francorum 801 [p. 116] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 82), Einhard, Annales 801 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 190), Vita Karoli Magni16..
Annales Laurissenses Minores 790 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 176).
Liber Pontificalis XCVI 13-14, Einhard, Annales 779 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, pp. 185-186).
Annales Laureshamenses 800-801 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 38.
Oorspronkelijke titel: DD Kar. I 189 (E. Mühlbacher (ed.), Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Großen, Hannover, 1906, pp. 253-254); nieuwe keizerlijke titel: DD Kar. I 197 (E. Mühlbacher (ed.), Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Großen, Hannover, 1906, pp. 265-266).
Annales Regni Francorum 808 [p. 126 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 88-89).
Over het belang van de Wilzenveldtocht voor de politiek van de Franken in de Franken, zie C. Hanewinkel, Die politische Bedeutung der Elbslawen im Hinblick auf die Herrschaftsveränderungen im ostfränkischen Reich und in Sachsen von 887 bis 936. Politische Skizzen zu den östlichen Nachbarn im 9. und 10. Jahrhundert, diss. Westfälische Wilhelms-Universität, 2004, pp. 34-59.
Annales Regni Francorum 806 [p. 121 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 85), Chronicon Moissacense 806 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 308).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Annales Laureshamenses 792 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 35). De precieze aard van hun verbintenis is omstreden: sommigen beschouwen haar als een volwaardige echtgenote van Karel de Grote (D. Hägermann, Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, pp. 82-83.), anderen menen dat het om een concubinaat ging (P. Riché - trad. M.I. Allen, The Carolingians. A Family Who Forged Europe, Philadelphia, 1993, p. 86. Vgl. Einhard, Vita Karoli Magni20.), terwijl nog anderen hebben gesuggereerd dat het om een Fruhelehe ("Liefjeshuwelijk") zou zijn geweest (S. Konecny, Die Frauen des karolingischen Königshauses. Die politische Bedeutung der Ehe und die Stellung der Frau in der fränkischen Herrscherfamilie vom 7. bis zum 10. Jahrhundert, Wenen, 1976, p. 65.).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Thegan, Gesta Hludowici imperatoris 2 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 590-591.
Annales Regni Francorum 783 [p. ?] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 61), Annales Laurissenses Minores 783 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 164), Einhard, Annales 783 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 165), Einhard, Vita Karoli Magni18.
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 360.).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Einhard, Vita Karoli Magni20.
Annales Regni Francorum 811 [p. ?] (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 94),
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Annales Regni Francorum 781 (= B.W. Scholz - B. Rogers (tradd.), Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 59), Poeta Saxo, Annales de gestis Caroli magni imperatoris II (= P. von Winterfeld (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, IV, Berlijn, 1899, p. 19).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Paulus Diaconus, Epitaphium Adeleidis filia Karoli regis quæ in Italia nata est (Carmina XXIII) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 59.).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp. 359-360), Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Paulus Diaconus, Epitaphium Chlodarii pueri regis (Carmina XXXIX) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 71.).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp. 359-360), Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486), Chronicon Fontanellense 16 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 291).
Vita Angilberti 2 (= W. Wattenbach (ed.), Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p. 180), Ex Chronico Centulensi sive Sancti Richarii (M. Bouquet (ed.), Recueil des historiens des Gaules et de la France, V, Parijs, 1869, p. 371), Nithard, Historiae IV 5 (p. 172). Gearchiveerd op 27 september 2020.
Einhard, Vita Karoli Magni18, Angilbert, Ad Pippinum Italiæ regum (Carmina I) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp. 359-360), Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486), Annales Laurissenses Minores 781 (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p. 160).
Paulus Diaconus, Gesta Episcoporum Mettensium (= G.H. Pertz (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p. 265), Paulus Diaconus, Epitaphium Hildegardis filiæ cuius supra (Carmina XXIV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 59.).
Einhard, Vita Karoli Magni18, Theodulf, Ad Carolum Rege (Carmina XXV) (= E. Dümmler (ed.), Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p. 486).
Alcuinus, Epistulae 110, 174 (= E. Dümmler (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, IV, Berlijn, 1895, pp. 157-159, 287-289.).
Volledige titel: Descriptio qualiter Karolus Magnus clavum et coronam Domini a Constantinopoli Aquisgrani detulerit qualiterque Karolus Calvus hec ad Sanctum Dyonisium retulerit, "Beschrijving hoe Karel de Grote een spijker en de kroon van de Heer van Constantinopel naar Aken haalde en hoe Karel de Kale deze naar St. Denis bracht". Uitgegeven door G. Rauschen, Die Legende Karls des Grossen im 11. und 12. Jahrhundert (Leipzig: Duncker & Humblot, 1890), pp. 103-125. Raadpleegbaar via Digitale Bibliothek Mecklenburg-Vorpommern. Gearchiveerd op 27 maart 2016.
Thietmar van Merseburg, Chronicon IV 47 (R. Holtzmann (ed.), Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, Nova series, IX, Berlijn, 1935, pp. 184-185); Kroniek van Novalesa, Ademar van Chabannes, Chronicon, alle drie uit de eerste helft van de 11e eeuw. De ongeschonden staat van het lichaam en de zittende houding worden alleen door de laatste twee bronnen vermeld. De vroegste, Thietmar, spreekt van ossa, beenderen, en gebruikt het woord solium, dat behalve "zetel" ook "sarcofaag" kan betekenen. Zie S. Bertelli, R. Burr Litchfield (vert.), The king's body: Sacred rituals of power in medieval and early modern Europe (Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001), pp. 49-50. De bronteksten worden geciteerd in H. Klinkhammer, Der Topos vom Weisheitsschatz. Der thronende Alte im Grabe mit der Offenbarungsschrift, in E. Vavra - K. Holzner-Tobisch - T. Kühtreiber (edd.), Vom Umgang mit Schätzen, Wenen, 2007, pp. 213-230.