Jiři Friedl: Zemský národní výbor pro Slezsko. Cytat: „Krótkotrwały spokój został jednak przerwany mnożącymi się różnorodnymi problemami związanymi przede wszystkim z kompetencjami obu organów i problemami podporządkowania spornego terytorium. Obie strony oskarżały się wzajemnie o naruszanie umowy, jednocześnie dawała znać o sobie ostra propaganda i agitacja. Nie udało się również rozwiązać kłopotów związanych z zaopatrzeniem, gdyż obie strony bowiem starały się zaopatrywać głównie tylko tereny podlegające własnemu nadzorowi”.
[4] „(...) ZNV coraz częściej domagał się zajęcia terenów spornych (zwłaszcza kolei koszycko-bogumińskiej) przez wojska koalicji. Jeżeli takie rozwiązanie byłoby niemożliwe, w memorandum z 25 listopada ZNV sugerował, by praskie władze zezwoliły mu na własną akcję militarną. W tym też kierunku poszły przygotowania, np. zostali mianowani pełnomocnicy, którzy po zajęciu polskiej strefy mieli przejąć władzę. Dla urzędników przygotowano formularze przysięgi państwu czechosłowackiemu. Dalsze zaostrzanie się sytuacji spowodowało, że ZNV coraz bardziej się uaktywniał. Wyrazem tych starań stał się okólnik z 7 grudnia, w którym czeski organ podkreślał: „że cały Śląsk jest częścią czechosłowackiego państwa i podlega władzom (lub raczej ministrom) Republiki Czechosłowackiej w Pradze.”, Jiři Friedl,Zemský národní výbor pro Slezsko na www.cieszyn.pl (dostęp 2019-10-19).
[5] „Ostatnim działaniem podjętym przez ZNV przed rozpoczęciem akcji wojskowej było przyjęcie jego delegacji pod przewodnictwem F. Pelca przez prezydenta T. G. Masaryka w połowie stycznia 1919 r. Reprezentanci ZNV przedstawili sytuację na Śląsku Cieszyńskim i żądali od prezydenta interwencji militarnej. Prezydent zażądał więc pisemnego memorandum, w którym ZNV zwracał uwagę na niebezpieczeństwo bolszewizacji oraz anarchii szerzącej się z terytorium polskim i zagrożeń z tego powodu dla spokoju na terenie Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego.”, Jiři Friedl,Zemský národní výbor pro Slezsko na www.cieszyn.pl (dostęp 2019-10-19).
[7]” 7 stycznia 1919 r. jego przedstawiciele wzięli udział w naradzie z reprezentantami policji, żandarmerii, wojska i Rządu Krajowego, na której omówiono niektóre warianty wojskowej aneksji polskiej strefy Śląska Cieszyńskiego. Udział ZNV polegał na mianowaniu swego pełnomocnika wojskowego, który miał „oddziaływać wszechstronnie na wojsko okupacyjne [...] by zabronić w przebieraniu miary i grabieżom”. Jiři Friedl, Zemský národní výbor pro Slezsko na www.cieszyn.pl (dostęp 2019-10-19).
otworzksiazke.pl
Krzysztof Nowak: Lata 1918–1920. W: Śląsk Cieszyński w latach 1918–1945. Krzysztof Nowak (red.). Cieszyn: 2015, s. 37, seria: Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych.
The Czechoslovak-Polish war of January 1919 – A brief clash with lasting consequences. Wywiad Toma McEnchroe z czeskim historykiem Jiřim Friedlem. Radio Prague International, 29 stycznia 2019. [dostęp 2019-10-19]. Cytat: „(...) Region cieszyński był bardzo bogaty w węgiel kamienny i musimy zdawać sobie sprawę, że węgiel kamienny odgrywał taką samą rolę pod względem znaczenia, jak ropa dzisiaj. To był pierwszy powód. Drugim powodem była linia kolejowa między Boguminem a Koszycami, która w tym czasie była jedynym skutecznym połączeniem kolejowym między ziemiami czeskimi a Słowacją”. „Ponadto Bogumin miał największy dworzec towarowy w Europie Środkowej. Dlatego, kto kontrolował stację Bogumin, mógł wpływać na międzynarodowy biznes przynajmniej w regionie Europy Środkowej. Z punktu widzenia gospodarki i transportu Śląsk Cieszyński był bardzo ważnym regionem, który odegrał znaczącą rolę w europejskiej gospodarce”.
(dostęp 2019-10-19) „Prawa historyczne tak, ale w tym czasie było jasne, że prawa historyczne nie miały tak dużego znaczenia, jak względy ekonomiczne i transportowe. Eduard Beneš, który wówczas negocjował dla swojego kraju we Francji, był w pełni świadomy, że dla Czechosłowacji nie można uzyskać całego Śląska Cieszyńskiego. Dlatego przedstawiał argumenty ekonomiczne i komunikacyjne.” The Czechoslovak-Polish war of January 1919 – A brief clash with lasting consequences Wywiad Toma McEnchroe z czeskim historykiem Jiřim Friedlem z 29.01.2019.
(dostęp 2019-10-19) „Po stronie czechosłowackiej już przed świętami Bożego Narodzenia 1918 r. dyskutowano o okupacji wojskowej Śląska Cieszyńskiego, więc nie sądzę, by ta wojna była przypadkowa. Nie powinniśmy zapominać, że 5 listopada 1918 r. Podpisano tymczasowe porozumienie. Zostały one jednak zawarte przez lokalne władze i rząd Czechosłowacji tego nie uznał. Krótko po podpisaniu umowy obie strony obwiniały się już nawzajem o zerwanie traktatu, który dał znaczną część pól węglowych i linii kolejowej stronie polskiej.”The Czechoslovak-Polish war of January 1919 – A brief clash with lasting consequences Wywiad Toma McEnchroe z czeskim historykiem Jiřim Friedlem z 29.01.2019.
Protokół z ugody zawartej 7 XI 1919 w Polskiej Ostrawie przez Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego i Zemský Národní Výbor pro Slezsko, Dziennik Urzędowy Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego z 17 stycznia 1919, Nr 1, poz. 8, [1].
„(...) Przedstawiciele pięciu potęg państwowych wysłuchali sprawozdań Kramařa i Beneša. Czecho-Słowacy żądają, aby wolno im było utworzyć państwo w granicach dawnego królestwa czeskiego, z 13-a milionami ludności. Żądają przeto dla siebie całych Czech, Moraw, Śląska [Austriackiego] i Słowacji. Dalej żądają sprostowania granic w okolicy Kłodzka na Śląsku pruskim, koło Opawy, w okolicy Raciborza nad Odrą, oraz w okolicy Gmund i Thommenau w Dolnej Austrii. Czecho-Słowacy skłonni są do złączenia się z Rusinami, mieszkającymi nad górną Cisą, jeżeli ci sobie tego życzą, tak samo chętnie złączą się z obszarem południowych Słowian, gdyż w taki sposób Niemcy zostaliby na zawsze odcięci od Wschodu. Nowe państwa słowiańskie, nie posiadające dostępu do morza i Włoch, zyskałyby przez takie połączenie na zwartości i sile. Czecho-Słowacy proponują, aby umiędzynarodowiono drogi komunikacyjne państw Europy środkowej, nie nad (morzem leżących; w ten sposób ścieśniono by wiążące je ze sobą węzły polityczne i umożliwiono by im stawienie oporu przeciw wpływom niemieckim. Rząd czesko-słowacki żąda mianowicie umiędzynarodowienia Łaby (Elby), Wisły i Dunaju. To samo musiałoby się (stać z linią kolejową Pressburg – Tryest Fininie; z drugiej strony linia kolejowa Praga – Pilzno – Stuttgart – Strasburg – Paryż złamałaby dawną hegemonię Niemiec. (...)”, Przegląd polityczny. Żądania czeskie., „Gazeta Robotnicza” nr 15 z 13 II 1919, s. 3. [2].
Czeska ocena tej umowy, Kwestia cieszyńska. Zbiór dokumentów z okresu walki o Śląsk Cieszyński 1918–1920, zestawił W. Dąbrowski, Katowice 1923, s. 11; [3].
Treść decyzji ustalającej plebiscyt z 27 września 1919 r., Kwestia cieszyńska. Zbiór dokumentów z okresu walki o Śląsk Cieszyński 1918–1920, zestawił W. Dąbrowski, Katowice 1923, s. 24;[10].
W Dz.U. z 1918 nr 18, poz. 46, [6] w sposób zamierzony lub nie, w części Spis okręgów wyborczych i ilość mandatów, znalazł się okręg wyborczy nr 35a, który obejmował: M. Frydek i pow. frydecki oraz gminy pow. frysztackiego: Orłowa, Dziećmorowice, Pietwałd, Łazy, Sucha Średnia i Dolna. W poz. 47, tego okręgu już nie ma. Błąd zapewne nie uszedł uwadze Czechów, którzy żądanie nie przeprowadzania przez Polskę wyborów rozciągnęli na cały teren kontrolowany przez Polaków. Sprawę polskich wyborów do Sejmu Ustawodawczego uznali jako złamanie Umowy z 5 XI 1918.
umk.pl
kpbc.umk.pl
Mjr dypl. Adam Przybylski Walka o Śląsk Cieszyński w styczniu 1919 roku, Wojskowe Biuro Historyczne, Warszawa 1932 [8].
